Brama Wrocławska, znana także jako Brama Trzebnicka, to jedyna zachowana spośród czterech średniowiecznych bram miejskich, które niegdyś znajdowały się w obrębie murów obronnych Oleśnicy.
Warto podkreślić, że ta imponująca struktura jest świadectwem bogatej historii tego regionu, a jej zachowanie do dziś daje możliwość odbycia podróży w czasie, przywołując obraz minionych wieków.
Historia
„Mrozowicz i Wiszewski wskazują, że w latach 30. XIV wieku, za panowania Konrada I, miała miejsce przebudowa rezydencji książęcej, która zyskała formę gotyckiego zamku. Istnieje przypuszczenie, że w tym samym okresie obwałowania miejskie przekształcono w mury obronne z cegły. Wzmianki z 1380 roku potwierdzają istnienie murowanych fortyfikacji, a ich wysokość dochodziła wówczas do 7-8 m, zaopatrzonych w blanki. Istotnym punktem komunikacyjnym był trakt prowadzący przez bramę w kierunku Trzebnicy, dlatego nosiła ona miano bramy trzebnickiej.
W XVI wieku, podczas panowania Karola I Podiebradowicza, brama została poddana rozbudowie. Następnie w 1614 roku Karol II Podiebradowicz zlecił jej odnowienie. Niestety, koniec wojny trzydziestoletniej, za sprawą szwedzkiego generała Arvida Wittenberga, przyniósł ze sobą zasypanie fosy miejskiej oraz częściowe zburzenie murów, co odbiło się na stanie przedbramia. Po zakończeniu konfliktu, Sylwiusz Nimrod zainicjował prace renowacyjne wieży w 1652 roku.
Znaczącym wydarzeniem była data 15 marca 1813 roku, kiedy przez specjalnie wzniesiony obok Bramy Wrocławskiej łuk triumfalny wjechali do miasta car Aleksander I oraz król Fryderyk Wilhelm III.
Od XVIII wieku obronne mury oraz bramy zaczęły tracić na swoim znaczeniu militarno-obronnym. W drugiej połowie XIX wieku podjęto decyzję o wprowadzeniu przejścia dla pieszych w bramie. W 1866 roku kronprinz Fryderyk III odwiedził Oleśnicę, a jego zainteresowanie bramą skutkowało prośbą o jej niewyrzucanie z listy inwestycji rozbiórkowych. Dwa lata później, w związku z problemami transportowymi, zlikwidowano trzy bramy miejskie, lecz Brama Wrocławska pozostała nietknięta, gdyż otaczające ją podmokłe tereny nie nadawały się do zabudowy. W 1885 roku ponownie załatwiono, aby wszelkie prace konserwacyjne wobec Bramy Wrocławskiej zostały zakończone, co doprowadziło do jej odnowienia. W 1888 roku brama przeszła kolejny remont, podczas którego prawdopodobnie wmurowano tablicę upamiętniającą wizytę Fryderyka III oraz jego zakaz rozbiórki.
W trakcie działań wojennych w 1945 roku brama przetrwała bez uszkodzeń, jednak pobliskie budynki uległy zniszczeniu. W latach 1956-1959 przeprowadzono prace renowacyjne wieży bramnej, dodając wcześniej nieistniejący hełm, przebudowując wnętrze oraz dobudowując historyzujące schody. Ostatnia renowacja miała miejsce w latach 2001-2002.
Obecnie w Brama Wrocławska pełni funkcję Galerii Brama Wrocławska.
Konstrukcja
Brama Wrocławska, zbudowana z cegły gotyckiej, przedstawia imponującą konstrukcję o prostokątnym planie, której wymiary wynoszą 8 × 7 m. Zasadnicza część muru parterowego osiąga grubość około 1,9 m, która zmniejsza się w miarę wznoszenia się ku górnym kondygnacjom. Na parterze umieszczono ostrołukowy przejazd, pełniący ważną rolę w architekturze obronnej. Przed dobie XVI wieku brama zdawała się być dwukondygnacyjna, a nad sklepieniem przejazdu ulokowano izbę dla strażników, w której prawdopodobnie znajdował się mechanizm do wciągania brony.
W okresie rządów Karola I Podiebradowicza brama przeszła istotne zmiany, kiedy to na nowo rozbudowano jej strukturę. W efekcie tej rozbudowy powstały dwa refugia, czyli wejścia umożliwiające obrońcom ucieczkę do wieży bramnej. Na szczycie wieży wybudowano pomost bojowy zwieńczony blankami, co dodatkowo wzmacniało jej obronność. Przed bramą znajdowało się przedbramie, które tworzyło dodatkową linię obrony.
Rok 1614 przyniósł ze sobą renowację, w trakcie której brama zyskała nowe tynki, a także dekoracje i płaskorzeźby, co znacząco wpłynęło na jej wygląd. Wewnątrz bramy umieszczono tablicę upamiętniającą tę renowację, która zawiera łacińską inskrypcję:
| Niech Bóg chroni to miasto swoją dobrocią. Cała troska i praca strażników są daremne. odnowione w 1614 roku. |
Ostatnie, ważne prace remontowe miały miejsce w latach 1956–1959, kiedy to wnętrze wieży bramnej zostało gruntownie przebudowane. Stropy zmieniono na płaskie, a do wieży dodano drewniane schody w stylu historyzującym. Kulminacyjnym punktem tej przemiany było zwieńczenie wieży dachem śląskim.
Odnowienia wymagały także dachem, co miało miejsce w latach 2001-2002. Wówczas wymieniono więźbę dachu, usunięto już istniejące drewniane schody na rzecz nowych oraz zabezpieczono mury obronne, które przywrócono do ich pierwotnej formy, odtwarzając również blanki i pomosty bojowe.
Przypisy
- Uchwała rady miasta Oleśnicy z dnia 30.10.2007 r., „Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego”, 30.10.2007 r. [dostęp 07.02.2023 r.]
- Brama Wrocławska w Oleśnicy, „Kraina dobrej Widawy” [dostęp 21.04.2022 r.]
- OLEŚNICA – MIEJSKIE MURY OBRONNE, „Medieval Heritage” [dostęp 21.04.2022 r.]
- Historia Bramy Wrocławskiej, „MOKiS Oleśnica” [dostęp 21.04.2022 r.]
- a b c d e f g h i j k l m n MarekM. Nienałtowski MarekM., Brama Wrocławska [online] [dostęp 20.04.2022 r.]
- Mrozowicz i Wiszewski 2006 ↓, s. 154.
- Mrozowicz i Wiszewski 2006 ↓, s. 123.
- a b c d Mrozowicz i Wiszewski 2006 ↓, s. 35.
- a b c d e f g Nienałtowski ↓.
Oceń: Brama Wrocławska w Oleśnicy