Spis treści
Co to jest choroba refluksowa przełyku?
Choroba refluksowa przełyku (GERD) to powszechny problem trawienny, pojawiający się, gdy zawartość żołądka, bogata w kwasy i enzymy trawienne, cofa się do przełyku, drażniąc go, a nawet wywołując stan zapalny. Nieleczony refluks może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, takich jak przełyk Barretta, dlatego tak ważne jest dbanie o swoje zdrowie i szybka reakcja na pierwsze symptomy.
Jakie są objawy ataku refluksu?
Typowym sygnałem refluksu jest przede wszystkim zgaga – piekące uczucie za mostkiem. Często towarzyszy jej również regurgitacja, czyli cofanie się kwaśnej treści żołądkowej, która może podrażniać przełyk, a nawet gardło. Niektórzy pacjenci doświadczają bólu w klatce piersiowej, który łatwo pomylić z dolegliwościami sercowymi, dlatego tak ważna jest diagnostyka. Dodatkowym, częstym objawem jest uczucie „guli” lub przeszkody w gardle. Nierzadko pojawiają się też trudności z połykaniem, określane jako dysfagia, a także nudności i wymioty. Refluks może powodować chrypkę i uporczywy kaszel, a wszystkie te dolegliwości nasilają się w pozycji leżącej, zwłaszcza w nocy lub po obfitym posiłku. Z tego powodu warto zwracać uwagę na to, co i kiedy spożywamy.
Jak objawia się zgaga?
Zgaga to prawdziwa udręka, objawiająca się piekącym bólem w klatce piersiowej, który promieniuje od żołądka aż do gardła. Odczuwasz wtedy nie tylko dyskomfort, ale wręcz palenie za mostkiem, które na ogół nasila się po posiłkach. Pozycja leżąca czy pochylanie się dodatkowo potęgują to nieprzyjemne uczucie.
Co tak naprawdę wywołuje zgagę? Kluczową rolę odgrywa tu podrażnienie przełyku przez kwas solny, który cofa się z żołądka. To właśnie kwaśna treść żołądkowa, drażniąc delikatną wyściółkę przełyku, jest bezpośrednią przyczyną bólu. Często towarzyszy temu również nieprzyjemny, kwaśny lub gorzki posmak w ustach, będący efektem cofania się treści żołądkowej.
Krótko mówiąc, zgaga to wyjątkowo dokuczliwe doświadczenie, którego każdy chciałby uniknąć.
Jakie są inne objawy refluksu?
Refluks potrafi objawiać się na różne sposoby, nie tylko poprzez zgagę. Częstymi sygnałami refluksu mogą być:
- chrypka, najbardziej uciążliwa o poranku,
- uporczywy kaszel, który nie jest związany z przeziębieniem,
- ból gardła, łatwo mylony z infekcją,
- problemy z przełykaniem (dysfagia),
- wrażenie „gulki” w gardle, jakby coś blokowało przełyk,
- nudności i wymioty, zwłaszcza po posiłkach,
- świszczący oddech, szczególnie u astmatyków,
- mikroaspiracje, czyli przedostawanie się niewielkich ilości treści żołądkowej do dróg oddechowych, mogące powodować kłopoty z oddychaniem i zwiększać podatność na infekcje górnych dróg oddechowych, takie jak zapalenie zatok czy oskrzeli,
- erozja szkliwa zębów, która jest efektem działania kwasu żołądkowego i prowadzi do nadwrażliwości oraz innych problemów stomatologicznych.
Dlaczego ból w klatce piersiowej występuje podczas refluksu?
Ból w klatce piersiowej, odczuwany przy refluksie, wynika z drażniącego działania kwaśnej treści żołądkowej na przełyk. W przeciwieństwie do żołądka, przełyk nie posiada naturalnej bariery ochronnej, co czyni go niezwykle podatnym na działanie kwasu solnego i enzymów trawiennych. To podrażnienie manifestuje się jako:
- uczucie pieczenia,
- dyskomfort,
- w niektórych przypadkach nawet ostry, przeszywający ból.
Charakterystyczne dla tego bólu jest jego zróżnicowanie – może przybierać formę pieczenia, ostrego kłucia lub nieprzyjemnego ucisku. Co więcej, często promieniuje on do pleców, szyi, a niekiedy nawet do ramion, co niestety stwarza ryzyko pomylenia go z bólem wieńcowym, typowym dla dławicy piersiowej czy zawału serca. Dodatkowo, skurcze przełyku, będące swoistą reakcją obronną na cofającą się treść żołądkową, również przyczyniają się do występowania bólu w obrębie klatki piersiowej. Dlatego tak ważne jest, aby zachować czujność i zwracać uwagę na subtelne sygnały wysyłane przez organizm.
Jak refluks może wpłynąć na problemy z oddychaniem?

Refluks żołądkowy potrafi utrudnić oddychanie na kilka sposobów. Przede wszystkim, cofający się kwas żołądkowy podrażnia delikatne drogi oddechowe, co z kolei może prowadzić do skurczu oskrzeli. Skurcz ten objawia się często świszczącym oddechem, szczególnie dokuczliwym dla osób cierpiących na astmę. Dodatkowo, niebezpiecznym zjawiskiem są mikroaspiracje – czyli przedostawanie się niewielkich ilości treści żołądkowej do płuc. To może skutkować zapaleniem płuc lub przewlekłym kaszlem. Ponadto, refluks wpływa na nerwy kontrolujące proces oddychania, powodując zwężenie dróg oddechowych, a tym samym utrudniając swobodne zaczerpnięcie powietrza. Osoby z astmą lub innymi schorzeniami układu oddechowego mogą doświadczać zaostrzenia objawów, ponieważ refluks pogarsza ich ogólny stan.
Jakie trudności mogą wystąpić podczas połykaniu?
Trudności z połykaniem, fachowo zwane dysfagią, często towarzyszą refluksowi żołądkowo-przełykowemu. Dzieje się tak, ponieważ cofająca się z żołądka kwaśna treść podrażnia przełyk, uszkadzając jego wrażliwą wyściółkę. Długotrwałe narażenie przełyku na działanie kwasu prowadzi do jego zapalenia, wywołując obrzęk, a nawet zwężenie, które istotnie utrudnia przesuwanie się pokarmu. Dodatkowo, refluks może powodować skurcze mięśni przełyku, co również generuje ból i komplikuje proces połykania. W poważnych przypadkach może dojść do rozwoju przełyku Barretta, który także negatywnie wpływa na zdolność połykania. Osoby cierpiące na refluks i dysfagię często opisują uczucie „utknięcia” pokarmu w przełyku, co zmusza ich do popijania każdego kęsa. Niekiedy połykanie staje się niezwykle bolesne. Warto pamiętać, że nieleczona dysfagia może prowadzić do niedożywienia i spadku wagi, dlatego tak istotne jest podjęcie odpowiedniego leczenia.
Jakie są przyczyny wymiotów i nudności przy refluksie?
W refluksie, dolegliwości takie jak wymioty i mdłości wynikają z podrażnienia żołądka oraz przełyku przez cofający się kwas żołądkowy. Treść żołądkowa, wracając, wywołuje naturalny odruch wymiotny, a skurcze żołądka i przełyku dodatkowo potęgują te objawy. Długotrwały refluks może poważnie uszkodzić przełyk, zwiększając tym samym prawdopodobieństwo wystąpienia nudności i wymiotów. Co więcej, warto pamiętać, że niektóre leki stosowane w leczeniu refluksu, paradoksalnie, mogą same wywoływać nudności jako efekt uboczny. Często mdłościom towarzyszy niestrawność oraz ogólny dyskomfort w nadbrzuszu, objawiający się nieprzyjemnym uczuciem pełności połączonym z bólem.
Jak dolny zwieracz przełyku (LES) wpływa na refluks?

Dolny zwieracz przełyku (LES), niczym strażnik, pilnuje, by treść żołądkowa nie cofała się do przełyku. Działa on jak zawór – otwiera się, aby przepuścić pokarm, a następnie szczelnie zamyka, uniemożliwiając refluks. Problem pojawia się, gdy ten mechanizm zawodzi, a niedomykający się LES pozwala kwaśnej treści żołądkowej podrażniać delikatną błonę przełyku, wywołując objawy refluksu. Na sprawność LES wpływa szereg czynników. Otyłość, palenie tytoniu i dieta pełna specyficznych pokarmów i napojów mogą osłabić jego działanie. Przyjrzyjmy się bliżej tym aspektom:
- Otyłość: zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej osłabia dolny zwieracz przełyku, utrudniając mu prawidłowe funkcjonowanie,
- Palenie tytoniu: nikotyna zawarta w dymie tytoniowym obniża napięcie LES, sprzyjając tym samym cofaniu się treści żołądkowej,
- Pokarmy i napoje: czekolada, kawa, alkohol oraz tłuste potrawy mają tendencję do rozluźniania LES, otwierając drogę refluksowi,
- Leki: niektóre medykamenty, takie jak leki przeciwbólowe, uspokajające czy obniżające ciśnienie, mogą wpływać na działanie LES,
- Przepuklina rozworu przełykowego: sytuacja, w której część żołądka przemieszcza się do klatki piersiowej, również może osłabić LES.
W konsekwencji osłabienia LES, kwaśna treść żołądkowa częściej cofa się do przełyku, prowadząc do zgagi, regurgitacji, bólu w klatce piersiowej i innych nieprzyjemnych dolegliwości.
Jakie są skutki przepukliny rozworu przełykowego?
Przepuklina rozworu przełykowego wpływa na pracę dolnego zwieracza przełyku (LES), co często skutkuje refluksem żołądkowo-przełykowym. W praktyce oznacza to, że fragment żołądka przemieszcza się przez otwór w przeponie do jamy klatki piersiowej. Objawy tego schorzenia mogą być zróżnicowane. Do najczęstszych należą:
- ból w klatce piersiowej,
- problemy z połykaniem,
- uczucie szybkiego nasycenia.
W niektórych przypadkach może pojawić się niedokrwistość, będąca konsekwencją przewlekłego krwawienia z żołądka. Intensywność odczuwanych dolegliwości jest w dużej mierze uzależniona od rozmiaru przepukliny – im większa, tym objawy zazwyczaj są bardziej dokuczliwe. W razie wystąpienia wymienionych symptomów, konieczna jest konsultacja lekarska w celu postawienia diagnozy i wdrożenia odpowiedniego leczenia.
Jakie są powiązania między otyłością a objawami refluksu?
Otyłość sprzyja występowaniu refluksu żołądkowo-przełykowego, a mechanizmów tego zjawiska jest kilka. Przede wszystkim, nadmiar tkanki tłuszczowej, szczególnie w obszarze brzucha, powoduje wzrost ciśnienia w jamie brzusznej. To z kolei wywiera nacisk na żołądek, a ten ucisk osłabia dolny zwieracz przełyku (LES), który normalnie zapobiega cofaniu się treści żołądkowej. W efekcie, kwaśna treść żołądkowa łatwiej przedostaje się do przełyku, wywołując dobrze znane objawy refluksu, choćby dokuczliwą zgagę. Ponadto, otyłość wpływa na gospodarkę hormonalną organizmu, zaburzając produkcję hormonów odpowiedzialnych za regulację apetytu i procesów trawiennych. To również negatywnie oddziałuje na funkcjonowanie LES. Liczne badania potwierdziły, że osoby z wyższym wskaźnikiem masy ciała (BMI powyżej 30 kg/m²) doświadczają objawów refluksu znacznie częściej, niż osoby utrzymujące prawidłową wagę. W związku z tym, dbanie o prawidłową masę ciała jest istotnym elementem profilaktyki problemów z układem pokarmowym.
Jak styl życia wpływa na objawy refluksu?
Tryb życia znacząco oddziałuje na występowanie refluksu żołądkowo-przełykowego oraz intensywność jego objawów. Niezdrowe przyzwyczajenia żywieniowe i brak aktywności fizycznej mogą pogłębiać problem, ale wprowadzenie korzystnych zmian w codziennej rutynie może przynieść znaczną poprawę. Co konkretnie przyczynia się do zaostrzenia refluksu?
- nałóg palenia tytoniu, który osłabia działanie dolnego zwieracza przełyku (LES),
- spożywanie obfitych posiłków, szczególnie tuż przed pójściem spać,
- dieta obfitująca w tłuste potrawy i ostre przyprawy,
- alkohol i napoje gazowane, które negatywnie wpływają na funkcjonowanie LES.
Jak zatem można złagodzić dokuczliwe objawy refluksu?
- istotne jest utrzymanie prawidłowej masy ciała – regularne ćwiczenia fizyczne w połączeniu ze zrównoważonym odżywianiem odgrywają tu kluczową rolę,
- staraj się identyfikować i unikać czynników, które prowokują wystąpienie refluksu,
- spożywaj posiłki w mniejszych porcjach i zadbaj o to, by ostatni posiłek zjeść 2-3 godziny przed położeniem się do łóżka,
- pomocne może być również podniesienie wezgłowia łóżka o 15-20 cm, co często łagodzi nocne dolegliwości,
- absolutnym priorytetem jest rzucenie palenia,
- ograniczenie spożycia alkoholu to kolejny ważny krok w walce z refluksem.
Jakie są różnice między GERD a NERD?
Choroba refluksowa przełyku (GERD) i nieerozyjna choroba refluksowa przełyku (NERD) różnią się zasadniczo pod względem obecności uszkodzeń przełyku. W GERD, podczas gastroskopii, lekarz może zaobserwować nadżerki i inne zmiany w błonie śluzowej. Natomiast NERD, choć objawia się zgagą i cofaniem treści żołądkowej, nie wykazuje żadnych zmian w przełyku podczas badania endoskopowego. Innymi słowy, GERD to refluks, który „widać” podczas badania, podczas gdy NERD to refluks bez widocznych uszkodzeń. Charakterystyczną cechą GERD są zmiany w przełyku ujawniane w trakcie gastroskopii, których brakuje w NERD, mimo występowania typowych objawów refluksowych.
Co to jest przełyk Barretta i jakie ma znaczenie?

Przełyk Barretta to stan, w którym naturalna wyściółka przełyku ulega zmianie i zostaje zastąpiona przez tkankę bardziej przypominającą tę z jelita cienkiego. Ta transformacja, zazwyczaj będąca konsekwencją długotrwałego refluksu żołądkowo-przełykowego, zazwyczaj nie powoduje żadnych bezpośrednich symptomów. Niemniej jednak, kluczową kwestią jest fakt, że znacząco podnosi ryzyko rozwoju raka przełyku. Z tego powodu, osoby z rozpoznanym przełykiem Barretta wymagają regularnej kontroli endoskopowej. Te badania diagnostyczne mają zasadnicze znaczenie dla wczesnego wykrywania zmian przedrakowych, fachowo nazywanych dysplazją. Szybkie zidentyfikowanie dysplazji umożliwia wdrożenie efektywnego leczenia, co w konsekwencji pomaga zminimalizować prawdopodobieństwo pojawienia się raka przełyku. Regularne badania kontrolne stanowią fundament monitorowania stanu przełyku i pozwalają lekarzom na podejmowanie optymalnych decyzji terapeutycznych.
Jak wygląda diagnostyka refluksu?
Diagnostyka refluksu rozpoczyna się od konsultacji z lekarzem, podczas której dokładnie omówisz swoje dolegliwości. Lekarz przeprowadzi wywiad, pytając o odczuwane objawy. Często w takich przypadkach stosuje się test z inhibitorami pompy protonowej (IPP), czyli lekami, które redukują produkcję kwasu żołądkowego. Poprawa samopoczucia po zastosowaniu IPP może sugerować refluks. Jeżeli jednak objawy utrzymują się mimo leczenia, lekarz może zalecić dalsze badania. Te dodatkowe procedury diagnostyczne pomogą ustalić przyczynę problemu i dopasować optymalną terapię. Jedną z metod może być gastroskopia.
Jakie badania są stosowane w diagnostyce refluksu?
Diagnostyka refluksu zależy od indywidualnej sytuacji pacjenta, a lekarz dobiera odpowiednie badania na podstawie zgłaszanych objawów. Wśród powszechnie stosowanych metod znajdują się:
- Gastroskopia (endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego): to kluczowe badanie umożliwia dokładne obejrzenie przełyku, żołądka i dwunastnicy. Pozwala zidentyfikować stany zapalne, owrzodzenia i zwężenia. Dodatkowo, w trakcie gastroskopii lekarz może pobrać wycinki do szczegółowej analizy mikroskopowej,
- Manometria przełyku: to badanie ocenia funkcjonowanie mięśni przełyku, w tym dolnego zwieracza, mierząc ciśnienie w różnych jego punktach. Pomaga zdiagnozować zaburzenia motoryki przełyku, dostarczając cennych informacji o jego pracy,
- pH-metria przełyku: umożliwia całodobowe (a czasem i dłuższe) monitorowanie poziomu kwasu w przełyku. Dzięki temu można precyzyjnie określić częstotliwość i czas trwania epizodów cofania się kwaśnej treści żołądkowej, co jest niezwykle ważne dla postawienia trafnej diagnozy,
- Impedancja przełyku: ta nowoczesna i precyzyjna metoda pozwala na wykrycie zarówno refluksu kwaśnego, jak i niekwaśnego. Jest szczególnie pomocna w przypadkach, gdy objawy pacjenta odbiegają od wyników pH-metrii, oferując bardziej kompletny obraz problemu.
Jakie są opcje leczenia refluksu?
Refluks żołądkowo-przełykowy można leczyć na różne sposoby – od prostych modyfikacji codziennych nawyków, przez farmakoterapię, aż po interwencje chirurgiczne. Przyjrzyjmy się bliżej poszczególnym opcjom. Zacznijmy od zmian w stylu życia, które często stanowią pierwszy i niezwykle istotny krok w walce z refluksem. Szczególnie ważna jest:
- redukcja masy ciała: utrzymanie prawidłowej wagi jest tu kluczowe, ponieważ nadmierne kilogramy zwiększają ciśnienie w jamie brzusznej, co z kolei ułatwia cofanie się treści żołądkowej do przełyku,
- unikanie specyficznych pokarmów i napojów: niektóre produkty mogą wywoływać lub nasilać objawy refluksu. Dobrze jest ograniczyć spożycie czekolady, kawy, alkoholu oraz potraw bogatych w tłuszcz, ponieważ często pogarszają one dolegliwości,
- spożywanie mniejszych posiłków: zamiast obciążać żołądek dużymi porcjami jedzenia, warto jeść częściej, ale mniej. Pięć lub sześć mniejszych posiłków w ciągu dnia może przynieść lepsze efekty niż trzy obfite dania,
- nieużywanie posiłków tuż przed snem: postaraj się unikać jedzenia na 2-3 godziny przed pójściem spać. Pozycja leżąca sprzyja cofaniu się zawartości żołądka,
- uniesienie wezgłowia łóżka: podniesienie wezgłowia o 15-20 cm może wspomóc proces trawienia i zapobiec nocnym epizodom refluksu. Można to zrealizować, podkładając coś stabilnego pod nogi łóżka,
- rzucenie palenia: nikotyna osłabia dolny zwieracz przełyku, którego zadaniem jest zapobieganie cofaniu się treści żołądkowej. Zerwanie z nałogiem poprawia funkcjonowanie tego zwieracza.
Jeśli same modyfikacje w stylu życia nie przynoszą oczekiwanej poprawy, konieczne może okazać się leczenie farmakologiczne. W tym przypadku do dyspozycji mamy:
- leki neutralizujące kwas żołądkowy (dostępne bez recepty): działają szybko, neutralizując kwas w przełyku i przynosząc tymczasową ulgę. Należy jednak pamiętać, że nie eliminują one przyczyny problemu,
- antagoniści receptora H2 (np. famotydyna): zmniejszają ilość produkowanego kwasu żołądkowego. Efekt ich działania utrzymuje się dłużej niż w przypadku leków neutralizujących, ale są słabsze od inhibitorów pompy protonowej,
- inhibitory pompy protonowej (IPP) (np. omeprazol, pantoprazol): to obecnie najskuteczniejsze leki redukujące produkcję kwasu żołądkowego. Zazwyczaj zażywa się je raz dziennie, rano, na czczo. Należy jednak pamiętać o stosowaniu ich zgodnie z zaleceniami lekarza, ponieważ długotrwałe stosowanie może wiązać się z wystąpieniem działań niepożądanych.
W ostateczności, gdy inne metody leczenia zawiodą, rozważana jest interwencja chirurgiczna.
- Fundoplikacja: jest to zabieg mający na celu wzmocnienie dolnego zwieracza przełyku. Procedura ta jest brana pod uwagę, gdy farmakoterapia i zmiany w stylu życia nie przynoszą pożądanych rezultatów. Podczas operacji chirurg owija górną część żołądka wokół przełyku, co wzmacnia go i zapobiega cofaniu się treści żołądkowej.
Jak można modyfikować dietę w celu złagodzenia objawów refluksu?
Zmiana w sposobie odżywiania odgrywa istotną rolę w terapii refluksu żołądkowo-przełykowego. Ważne jest, aby wykluczyć z jadłospisu produkty i napoje, które mogą nasilać nieprzyjemne dolegliwości. Należy uważać zwłaszcza na:
- tłuste potrawy, takie jak smażone dania i popularne fast foody,
- czekoladę i miętę,
- kawę, napoje gazowane i alkohol,
- ostre przyprawy, pomidory i ich przetwory,
- owoce cytrusowe oraz wyciskane z nich soki.
Zamiast objadać się raz na jakiś czas, lepiej jeść mniejsze porcje, ale za to regularnie. Pamiętajmy także, aby unikać jedzenia tuż przed pójściem spać – ostatni posiłek powinniśmy zjeść 2-3 godziny przed snem, aby dać żołądkowi czas na efektywne strawienie pokarmu. Ważne jest również, aby pić spore ilości wody pomiędzy posiłkami. Wybierajmy potrawy lekkostrawne, na przykład gotowane warzywa. Dobrym rozwiązaniem jest także chude mięso i ryby. Warto również zadbać o odpowiednią ilość błonnika w diecie, który znajdziemy na przykład w pełnoziarnistych produktach zbożowych, a który może przynieść znaczną ulgę w objawach refluksu.
Jakie preparaty mogą pomóc w zwalczaniu objawów refluksu?
W aptekach dostępna jest szeroka gama leków na refluks, obejmująca zarówno preparaty dostępne bez recepty, jak i te wymagające konsultacji lekarskiej. Preparaty OTC, takie jak Rennie czy Maalox, działają błyskawicznie, neutralizując nadmiar kwasu żołądkowego i przynosząc szybką ulgę, choć zazwyczaj krótkotrwałą. Z kolei Gaviscon, dzięki zawartości alginianu, tworzy specjalną barierę ochronną na powierzchni treści żołądkowej, skutecznie zapobiegając cofaniu się kwasu do przełyku i łagodząc nieprzyjemne dolegliwości. Antagoniści receptora H2, do których zaliczamy Ranigast i Famogast, ograniczają produkcję kwasu żołądkowego i są dostępne w różnych wariantach – zarówno bez konieczności posiadania recepty, jak i na zlecenie lekarza. Natomiast inhibitory pompy protonowej (IPP), takie jak pantoprazol, omeprazol czy esomeprazol, stanowią najsilniejszą grupę leków hamujących wydzielanie kwasu, jednak są one dostępne wyłącznie na receptę. Należy pamiętać, że długotrwałe stosowanie IPP powinno odbywać się pod ścisłą kontrolą lekarza, aby monitorować potencjalne działania niepożądane i zapewnić bezpieczeństwo terapii.
Jakie są zasady monitorowania pH w przełyku?

Monitorowanie pH w przełyku jest niezwykle ważne. Podczas 24-godzinnej pH-metrii, do przełyku wprowadzany jest delikatny cewnik z czujnikiem pH na końcu. Ten czujnik nieustannie rejestruje stopień kwasowości w przełyku. Równocześnie, pacjent prowadzi szczegółowy dziennik, w którym zapisuje:
- czas spożywania posiłków,
- odczuwane dolegliwości,
- zmiany pozycji ciała.
Dane z czujnika, dotyczące poziomu pH, są z kolei zapisywane przez niewielkie, przenośne urządzenie. Ważne jest, by w trakcie badania pacjent funkcjonował jak zwykle, nie zmieniając swoich codziennych nawyków. Wyniki pH-metrii dostarczają lekarzowi bezcennych informacji, ukazując częstotliwość i czas trwania cofania się kwasu żołądkowego do przełyku, co pozwala zdiagnozować refluks i ocenić skuteczność zastosowanego leczenia. Uzupełnieniem tej metody jest impedancja przełyku, która w połączeniu z pomiarem pH umożliwia wykrywanie różnych rodzajów refluksu, zarówno kwaśnego, jak i niekwaśnego. Ma to szczególne znaczenie u pacjentów z nietypowymi symptomami refluksu.